Dr. Peter de Haan

(interim-) Directeur hoger onderwijs, onderzoeker en consultant

Al ruim twintig jaar leidinggevende in het hoger onderwijs eerst op teamniveau en later als directeur. Had bij Fontys hogescholen en Inholland de leiding over de theologie-religie-zingevingsopleidingen en voerde bij hogeschool Windesheim naast deze opleidingen de directie over de educatieve opleidingen voor basis- en voortgezet onderwijs. Met als bijzondere leerroute het Teacherscollege dat opleidingen basis-en voortgezet onderwijs innovatief combineert en dat landelijk de aandacht trekt zowel van de beroepenvelden als de politiek.

Als consultant en onderzoeker was hij niet alleen betrokken bij de (visie-)ontwikkeling en eerste implementatie van geestelijke verzorging bij de politie, maar adviseerde hij ook kerkgenootschappen en het studentenpastoraat in Nederland.

‘Leidinggeven is vertrouwen en ruimte geven voor handelen, reflecteren en leren in dienst van kwaliteit en professionaliteit’

dehaan@kadans.nl

tel 06-51146963

Marcel Elsenaar

Spreker, onderwijsontwikkelaar, duurzaam onderwijs, onderwijspedagogische reflectie

Startvragen: waar gaat het echt om? Welke behoeften leven er? En wat is goed voor mens en aarde? Schoolleiders en bestuurders worden blij van een gesprek met Marcel omdat hij snapt hoe complex de veranderingsprocessen zijn. Door zijn brede onderwijservaring kan hij goed schakelen tussen alle verschillende niveaus in de organisatie.

Duurzaam onderwijs is zijn belangrijkste speerpunt. Integrale ontwikkeling is uitgangspunt:  de bedrijfsvoering in het onderwijs, en  de didactische en pedagogische vormgeving in het curriculum gaan hand in hand. De Sustainable development goals helpen om het concreet te maken. Het mooie van dit moment is dat de kennis er is, de urgentie voelbaar en de leerlingen vragen er op. Nu nog de professionals!

Tel: 06- 23 09 15 15

e-mail: elsenaar@kadans.nl

Frans Duurland

Creatief denker, B2B marketeer, innovatiemanager, begeleider Ubuntugesprek

Loopt warm voor ingewikkelde vraagstukken met veel stakeholders. Helpt met het richting zoeken en draagt bij aan duurzame oplossingen met breed draagvlak. Laat mensen samen innoveren vanuit het purpose van de organisatie. Met het Ubuntugesprek organiseert hij de ontmoeting en zoektocht naar gezamenlijke wijsheid.

ID-café – ruimte voor het (vaak niet gevoerde) gesprek met je collega’s

Marcel Elsenaar

Tijdens de conferentie ‘Met alle respect’, georganiseerd door de stichting School en veiligheid presenteerden wij onze werkvorm van het ID-café. Deze werkvorm is in de praktijk ontstaan en heeft zich daar bewezen. De kerngedachte is om ruimte te maken voor een ander gesprek dan de vele vergadergesprekken en gesprekken over iets dat voor leerlingen nodig is.

Gezamenlijke reflectie – individuele opbrengsten
In de school waar het ontstond was de allereerste vraag waarover we in gesprek gingen: Religiositeit in de school, wat neem ik zelf mee, hoe kom ik het tegen in de klas? Het uitwisselen van ieders ervaringen en achtergronden gaf een bedding aan de dagelijkse incidenten en discussies. Door het vertellen van verhalen over de eigen biografie kwam de nuance en tot verrassing voor velen: ook een versterkt gevoel van verbondenheid.

Tijdens de conferentie met alle respect kozen we ervoor om na een introductie het gesprek te voeren over respect. Het thema formuleerden we als: respect geven en ontvangen, wat heb ik er zelf over geleerd en wat leer ik mijn leerlingen.

In de gesprekken die volgden vond een stevige reflectie plaats. Wat versta jij eigenlijk onder respect? Hoe ziet het er uit? Hoe kun je dat leren? Vanuit de vraag naar de eigen leerweg hierin moest ieder wel even zoeken. In een groep was duidelijk dat het hielp om een tussenvraag te stellen: van wie heb je daar iets over geleerd? Voorbeeldgedrag blijkt heel belangrijk te zijn. In de verhalen gingen de deelnemers ook op zoek naar het geven en ontvangen uit de vraag. We blijken het gemakkelijker te hebben over het krijgen van respect dan over het geven. De wederkerigheid op deze manier benadrukken was verrassend omdat in de vele eigen leerervaringen het krijgen van respect niet zonder het geven van respect voor de ander bleek te gaan.

Ieder kon uit het gesprek meenemen wat voor hem of haar een eye-opener was. Een eigen klein veranderpunt, iets om over na te denken, een goed voornemen. Alle deelnemers gingen naar huis met hetzelfde gevoel: dit gesprek wil ik ook met mijn collega’s voeren!

Aanleiding en vorm

Op veel scholen blijken belangrijke onderwerpen als religie/levensvisie, identiteit en diversiteit weinig ter sprake te komen. Maar hoe kun je adequaat reageren op radicaliseringsprocessen en werken aan sociale veiligheid als je niet van elkaar weet welke ervaringen en overtuigingen ieders denken en handelen bepalen?

In het ‘ID-café’ worden verhalen verteld en ervaringen uitgewisseld. Daarin hoor je verrassende dingen van collega’s die je toch dagelijks tegenkomt. Door met elkaar in gesprek te gaan, kom je tot gezamenlijke wijsheid ten aanzien van het onderwerp, terwijl je verschil van inzicht kunt houden. Er is ruimte voor elk verhaal, voor ontroerende en voor ontregelende ervaringen.

Er is geen druk, er hoeft geen activiteit te worden bedacht, geen beleid te worden geformuleerd. Door het open gesprek groeit er waardering, begrip en gezamenlijke verantwoordelijkheid: een duurzame bedding voor leerlingen om te leren en te groeien. De werkvorm van het ID-café is ook heel goed met leerlingen, ouders en lokale partners te organiseren.

Reacties van deelnemers:

“Wat gek eigenlijk dat we het hier nooit over hebben met elkaar!Dit schept een band.”

“Dat je in anderhalf uur zoveel kunt bereiken was een enorme verrassing!”

“Ik zie er naar uit om dit gesprek over respect geven en ontvangen ook met mijn leerlingen te voeren.”

Activiteiten
Wij komen graag in contact met scholen die bewust willen werken aan hun identiteit. Wij hebben de volgende mogelijkheden om hiermee met jullie aan de slag te gaan:

  • Verkenningsbijeenkomst – een eenmalige workshop waarin je de werkvorm oefent en met elkaar nagaat waar deze in de eigen school een waardevolle aanvulling kan betekenen.
  • Actieonderzoek – enkele docenten en minimaal een schoolleider vormen een onderzoeksteam naar de beleving van de identiteit van de school en de manier waarop die tot uitdrukking komt in het jaarprogramma en schoolcultuur samen. Doel is om ervaringen en inzichten boven water te laten komen waardoor de identiteit versterkt kan gaan worden en saamhorigheid en vertrouwen groeit.
  • Serie ID-cafe’s door het jaar heen – Een groepstraining rondom groepsdynamiek voor een groep van 5 tot 10 docenten om meer gebruik te maken van het potentieel van jouw klassen als groep. Doordat je het met een groep van docenten doet van één school, is er ook ruimte om na te denken over schoolbrede veranderingen.
  • Training gespreksleiders ID-Café – Wil je op je school werk maken van het niet gevoerde gesprek, volg dan de training tot gespreksleider. De investering is twee middagen. Prijs op aanvraag.

Benieuwd? We komen graag een keer langs voor een oriënterend gesprek of een korte presentatie tijdens een vergadering. Op basis daarvan maken wij een voorstel. Neem contact op met Marcel om een afspraak in te plannen

Afbeelding: Met alle respect – lied

Tijd voor reflectie!

Welke school heeft een jaarlijks reflectiemoment om samen na te denken over het nieuwe schooljaar? Vanuit het doel van onderwijs, de stemmen van verschillende belanghebbenden, de geschiedenis van de school kijken wat er echt toe doet. En wat er mist of sterker kan  worden. Het nieuwe schooljaar begint…. nu!

Dat klinkt misschien een beetje raar. Maar iedereen die in het onderwijs werkt weet dat plannen voor een volgend schooljaar op allerlei manieren in de organisatie geweven moeten worden. Alle nieuwe activiteiten moeten een plek krijgen in de jaaragenda, in de roosters, de studiewijzers, de formatie, de taakuren. En dan hebben we het nog niet over gehad dat je ook nog enthousiasme bij je collega’s moet zien op te wekken. En die zitten nu helaas net in een dipje, omdat ze omkomen in de werkdruk door de toetsweek en de rapportvergaderingen die er weer aan komen. En aanmeldingen registreren. En leerlingen begeleiden die een profiel gaan kiezen. Etc.

In een notendop wil ik met deze blog aangeven waarom het zo moeilijk is om te veranderen in een bestaande onderwijsorganisatie. Goed veranderen heeft ook tijd voor reflectie nodig. Je moet momenten hebben om met elkaar van een afstandje te bekijken wat je aan het doen bent. En daarbij de vraag durven stellen of de praktijk aansluit bij de gewenste situatie. Reflectie op de (brede) doelstelling van onderwijs, of nog beter: de bedoeling van onderwijs.

Pleidooi voor gezamenlijke reflectie
Onderwijs is meer dan een programma met veel activiteiten. Het is de begeleiding van jongeren tot jongvolwassenen om hun rol in de samenleving te kunnen vinden en leren wat daar allemaal bij komt kijken. Het is hen helpen om ervaringen op te doen waarin ze ontdekken waar ze zelf enthousiast van worden, waar ze bloeien, en om doorzettingsvermogen te oefenen. Een school is een gezamenlijke inzet van docenten, directie en ondersteunend personeel. Ieder draagt bij aan het realiseren van de gezamenlijke visie op menswording en ontwikkeling die door middel van leeractiviteiten vorm krijgen.
Een nieuwe activiteit in een school zal dan ook altijd getoetst moeten worden aan de leerlijnen die zijn uitgezet vanuit die gezamenlijke visie. Het zou mooi zijn als je met je team in deze tijd van het jaar eind april) het hele programma tegen het licht kon houden, nieuwe ideeën pitchen en met elkaar de trots voelen voor datgene waar je voor staat. Samen.

Leren doe je samen

Een uitspraak die ik afgelopen jaar hoorde van een jonge docent: “Is het niet vreemd dat we op school werken met klassen, groepen dus, en dat we maar heel weinig doen om een verzameling leerlingen te helpen om een groep te worden, een team te vormen? Kunnen we daar volgend jaar niet meer aandacht aan besteden?” In de praktijk heeft elke docent het wel eens mee gemaakt: de klas die een groep werd. Waarin werd samengewerkt, leerlingen elkaar gingen helpen, niet omdat het door de docent gevraagd werd, maar omdat er een betrokkenheid op elkaar was ontstaan.

Er is veel kennis over groepsdynamiek beschikbaar. Er is veel kennis over motivatie beschikbaar. Een van de factoren die belangrijk is voor gemotiveerde leerlingen is relatie. Dat er betrokkenheid is op elkaar en met docenten. Waarom zou je niet elk jaar beginnen met enkele dagen daar aan besteden? Waarom zou je het jaar niet beginnen met een mooie rituele jaaropening die door leerlingen en leraren samen wordt voorbereid, en waar een element van samen leren, samen leven centraal staat? Het alternatief is om elk jaar maar af te wachten wat voor dynamiek er ontstaat, en bij problemen in te gaan grijpen. met alle negativiteit

Als je zo’n nieuw initiatief in de school wilt vormgeven heb je – in managementtermen – draagvlak nodig. Naar mijn idee gaat het nog verder. Docenten die de activiteiten gaan doen met leerlingen moeten zich mee eigenaar voelen en moeten begrijpen waar het om draait, waarom we dit doen. Daarom moeten we er met elkaar over nadenken, er over praten, er een aandeel in hebben. Het gaat er dan niet om de vraag of het voorstel van de ene of andere enthousiaste docent het haalt bij een stemming, maar dat we samen overwegen op welke manier we met klassen en groepsgedrag om willen gaan. En dat we daarin naar de verschillende belangen kijken die hier bij betrokken zijn.

Redelijke bezwaren
Waarom zou je die reflectietijd niet nemen? Bezwaren genoeg: “er vallen al zoveel lessen uit, die heb ik allemaal nodig.” “En wie gaat dat dan organiseren? Komt dat er ook nog eens bovenop!” Dat zijn allemaal redelijke bezwaren. Alles komt er bovenop, is de ervaring. Het vraagt om afstand nemen en onderlinge afstemming om te zien dat dit soort activiteiten kunnen zorgen voor een andere beginsituatie waarin leerlingen veel meer betrokken zijn, zich gezien voelen. Het kan veel energie en tijdverlies schelen die nu opgaat aan orde houden en klassen weer op de rails krijgen. Het kan de basis leggen voor onderwijs waarin leraren en leerlingen elk een duidelijke verantwoordelijkheid nemen en het gevoel hebben dat ze er samen voor staan. Juist in een reflectiebijeenkomst ga je voorbij aan de eerste bezwaren en ga je het grotere geheel zien.

Wij organiseren de reflectie
Er is ook een bezwaar tegen het minimaal reflecteren. Van Alex van Emst (APS) is de bekende uitspraak: ‘ervaring zonder reflectie leidt tot herhaling’. Veranderen is moeilijk, en mensen willen vooral niet veranderd worden. Het inbouwen van reflectie kan zorgen voor een natuurlijke verandercyclus waarin je zelf aan het roer blijft omdat ieder zijn of haar eigen leiderschap op kan nemen.
Wij helpen graag scholen die hiermee aan de slag willen. Dat kan een uurtje zijn, in een kleinere groep, maar ook een meerdaagse bijeenkomst met verschillende belanghebbenden! Wij zorgen samen met een intern voorbereidingsgroepje voor de benodigde structuren en benodigdheden. En dat doen we met veel positieve aandacht, betrokkenheid en plezier!

afbeelding: Burning man festival 2015

Hoe te bewegen in een wankele wereld?

Tafelen met Kadans

We wilden weten hoe mensen zichzelf een weg banen in wankele tijden, waarin traditionele carrières voorgoed lijken te hebben afgedaan en waarin het vaste arbeidscontract nog nauwelijks wordt aangeboden. Hoe pakken jongeren het aan en hoe hebben ouderen het gedaan? Het leverde een compacte en leerzame oogst op.

Op een donderdagavond in februari schoof een tamelijk divers gezelschap van 10 mensen aan bij de eerste tafel van Kadans. Bij de uitnodiging hadden we vooral gelet op leeftijdsverschillen, de jongste was 24 en de oudste was de 70 al gepasseerd. De tafel van Kadans is ovaal en precies groot genoeg voor zo’n groep eters, een prima setting dus. Nadat iedereen elkaar tijdens het voorgerecht een beetje had leren kennen konden we van wal met de startvraag: Hoe te bewegen in een wankele wereld?

Wankel of woelig

Wankel was misschien niet het juiste woord, vond iemand, want wankel wekt de associatie dat het ieder moment om kan vallen. Maar wie flink uitzoomt op de wereldtijdlijn ziet vooral slingerbewegingen. Woelig is het in ieder geval wel, en de vraag zou kunnen zijn hoe je voorkomt dat je zelf valt in die woeligheid, hoe je zorgt dat je stevigheid voelt, zoals een surfer op zee. Hoe woelig of wankel de wereld is heeft veel te maken met iemands persoonlijke situatie en persoonlijke kijk daar op. Op macroschaal geven de klimaatverandering en de opkomst van populisme sommigen het gevoel dat er toch echt wel iets zorgwekkend staat te wankelen. Van de oudere generatie sprak iemand zijn zorg uit over het religieuze vacuüm, waardoor instabiliteit wordt bevorderd.

We hoorden bij twee jonge vrouwen een opvallend verschil in de manier waarop ze met deze macro-ontwikkelingen omgaan. Een van hen sluit zich volledig af voor het nieuws. Ze ervaart dat dit haar rust geeft om zich te kunnen focussen op haar eigen werk en leven. De andere vrouw verdiept zich juist in dat nieuws, het voedt haar engagement en ze probeert een eigen geluid te laten horen. Dit heeft grote invloed op haar keuze voor de pistes die ze af wil gaan.

Vertrouwen in de toekomst

De ouderen volgen het nieuws meer passief, als afleveringen van een spannende serie. Die hebben geleerd dat vertrouwen belangrijk is in het leven. Dat je erop kunt vertrouwen dat het allemaal ook wel weer goed komt met je. Zoals taoïsten die het leven zien als een rivier; volg de stroom en verzet je niet. Sommigen van de jongeren vonden dat toch wel wat makkelijk gedacht en ventileerden hun onzekerheid, waarop de ouderen hun respect uitten voor alles wat de jongsten van het gezelschap al bereikt en gedaan hadden, wellicht in de hoop ze hiermee wat meer zelfvertrouwen te geven. Zelf waren ze op die leeftijd nog lang niet zo ver. Toch was er bij jongeren ook wel een zeker vertrouwen dat dingen vaak wel goed komen. ‘Er doen zich steeds opnieuw moeilijke dingen voor, maar dat went ook’, zei iemand.

Vertrouwen geven en gunnen

Van vertrouwen hebben kwamen we op vertrouwen geven. Het geven van vertrouwen aan anderen levert veel op, was de algemene ervaring. Wil je dat goed doen, dan moet je het er vooral niet over hebben, want zodra je vertrouwen ter sprake brengt raakt het zoek.

Gunnen gaat nog een laagje dieper. Wie het in zich heeft om anderen steeds iets te gunnen krijgt ook veel gegund, was de tevreden constatering van een paar mensen.

Olifanten

De gespreksleider was over olifanten begonnen. In een kudde duwen de grote olifanten de kleine olifanten in de goede richting. De vraag was in welke richting je zelf werd geduwd als kleine olifant en hoe die grote olifanten dat deden. De tafelaars pikten die metafoor op en vroegen zich af of wie nú hun grote olifant is. Iemand die je bijstaat als je leert surfen op de woeligheid. Een mentor, een coach of gewoon een rolmodel. Wat ook niet onbelangrijk is: voor wie ben jij zelf een grote olifant?

Reflectie

Meer of minder succes is vaak ook een kwestie van geluk. Wie ben je tegengekomen? Wie heeft jou iets gegund? En ook: welke pistes heb je gekozen? Je kunt meestal niet overzien hoe die pistes er verderop uitzien, dus het is ook een beetje een gok. Tijd nemen voor reflectie helpt bij het maken van keuzes en om de veerkracht te herstellen. Dat kan met een mentor of coach, maar tijd voor ‘stop’, voor ‘even niets’ werd ook heel belangrijk gevonden. Gewoon tijd om even helemaal in het ‘nu’ te zijn door te koken, te spelen met je kinderen, of met de kat.

 

Over Tafelen met Kadans

Tafelen met Kadans is een reeks dinertafelgesprekken over kwesties in relatie tot werk, over grote zaken en over de zin ervan. Bekende sociologen en anderen wijzen al een aantal jaren op het verbrokkelen van maatschappelijke verbanden en relaties tussen mensen. Mensen zitten vaak op een denkbeeldig eiland dat bewoond wordt door lieden met een vergelijkbare achtergrond. Met de dinertafelgesprekken creëren we nieuwe ontmoetingen en brengen we verschillende groepen met elkaar in gesprek. De gasten worden door Kadans uitgenodigd en één van de gasten wordt gevraagd om een inleiding te verzorgen. Deelnemers brengen ieder hun eigen wijsheid mee, aan tafel wordt gezamenlijke, nieuwe, wijsheid gecreëerd. Die wordt, na toestemming van de deelnemers, gepubliceerd in een blog . Iedereen – gasten, inleider en gespreksleiders – doet belangeloos mee.

 

Op zoek naar kadans?

wij denken graag met je mee of nog iets verder!